NAUKA SAMODZIELNOŚCI

Największą rolę w kształtowaniu samodzielności dziecka odgrywają rodzice. Czy w rzeczywistości tak jest? Z łatwością można zauważyć, że rodzice inwestują w rozmaite umiejętności i talenty swoich dzieci, pozbawiając je jednocześnie zdolności najbardziej bazowych, podstawowych, związanych z samodzielnością i samoobsługą. Często u rodziców dominują dwie postawy: z jednej strony niedocenianie możliwości rozwojowych dziecka,  z drugiej zaś oczekiwanie, że po osiągnięciu pewnego wieku dziecko „automatycznie” będzie wiedziało i potrafiło pewne rzeczy.

Trzeba zdawać sobie sprawę, że gotowość dziecka do różnych doświadczeń kształtuje się  w toku ich nabywania, małymi kroczkami. Jest to proces, który powinien zaczynać się bardzo wcześnie.

Często rodzice zapominają, że wiedza dziecka jest inna niż dorosłego, bo oparta na kluczu „ważne jest to, co mnie interesuje”. Dziecko zwraca uwagę na te aspekty rzeczywistości, które są dla niego atrakcyjne – nie ze złości, tylko dlatego, że jego umiejętności i motywacja dopiero się kształtują, a proces postrzegania świata jest inny.

Dorośli często zapominają poinformować dziecko, czego od niego oczekują lub informują o końcowym efekcie, którego się spodziewają. Nie dają instrukcji jak powinno zabierać się do wykonania zadania oraz jakie etapy po kolei wykonać. Jeśli dziecko wcześniej nie było wdrażane do konkretnych czynności – możemy spotkać się z oporem, niezrozumieniem i buntem. Jeśli zaś rodzic dziecku odpuszcza, wzmacnia w ten sposób jego bezradność i niesamodzielność.

Uznaje się, że aby zadania motywowały dzieci i zachęcały je do wysiłku, powinny być minimalnie trudniejsze, niż dziecko jest w stanie wykonać w danym momencie samodzielnie, bez pomocy dorosłego. Zadanie zbyt łatwe – demotywuje, zbyt trudne – zniechęca. Zasada ta sprawdza się zarówno w dydaktyce jak i w wychowaniu.

W uczeniu samodzielności chodzi o stawianie przed dzieckiem wyzwań i oczekiwanie ich realizacji. Ale ważne też, żeby – zwłaszcza na początku – towarzyszyć dziecku w jego zmaganiach.

WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW

1. INFORMUJ – dawaj wskazówki i opisuj codzienne czynności. Konkretyzuj, czego oczekujesz od dziecka. Pokazuj mu jak to zrobić, omów kolejne etapy, upewnij się,  że dziecko rozumie. Prosząc je o powtórzenie naszych słów z łatwością można się upewnić, czy zrozumiało co ma zrobić. Jeśli dziecko nie dostanie konkretnej instrukcji ryzykujemy, że wykona zadanie po swojemu, opuszczając etapy, które nie są dla niego istotne.

2. ZACZYNAJ JAK NAJWCZEŚNIEJ SIĘ DA – już od zupełnie małych dzieci można wymagać samodzielności. W ten sposób wzmacnia się ich poczucie sprawstwa  i usprawnia decyzyjność.

3. POZWALAJ DECYDOWAĆ – dawaj dziecku wybór stosownie do jego wieku. Warto zwrócić uwagę, że wyborem dziecka nie jest ,czy chce czy nie, ale co wybiera. To rodzic ustala warunki brzegowe, w zakresie których ma poruszać się dziecko. Dawanie zbyt szerokiej puli lub obarczanie dziecka decyzyjnością przekraczającą jego możliwości rozwojowe nie jest właściwe. Świadomość, że mogę i potrafię decydować oraz, że rodzice mi ufają na tyle, aby mi pozwolić decydować – wzmacnia poczucie sprawstwa dziecka i jego samodzielność w przyszłości.

4. POWSTRZYMUJ SIĘ – nie wyręczaj dziecka. Przekonanie rodziców, że potrafią zrobić coś lepiej i szybciej jest jedną z największych blokad samodzielności. Należy pamiętać, że celem nauki różnych rzeczy jest właśnie nauczenie się ich. Wyręczając dziecko pozbawiamy je możliwości nabywania umiejętności niezbędnych w codziennym życiu. Każda umiejętność potrzebuje czasu niezbędnego do jej wyćwiczenia, toku kolejnych powtórzeń i błędów. Dlatego każdy rodzic w trudnym procesie wychowania swojego dziecka powinien zaczynać pracę nad jego samodzielnością jak najwcześniej – informować jak i co robić, dawać wybory i powstrzymywać się od wyręczania.

Nauka samodzielności dziecka to długi i żmudny proces wymagający od rodziców odpowiedzialności i cierpliwości, ale jednocześnie jest to niezbędny warunek do harmonijnego rozwoju osobowości naszych pociech.